Geniş Kapsamlı Epilepsi Genetik Paneli (41 Gen ve Üzeri): Tanı, Tedavi ve Klinik Yönelimde Yeni Dönem

Geniş Kapsamlı Epilepsi Genetik Paneli (41 Gen ve Üzeri): Tanı, Tedavi ve Klinik Yönelimde Yeni Dönem

Epilepsi, dünya genelinde yaklaşık 50 milyon insanı etkileyen, etiyolojisi oldukça karmaşık bir nörolojik bozukluktur. Nöbetlerin ortaya çıkışı çoğu zaman tek bir nedene indirgenememekte, genetik, yapısal, metabolik ve immünolojik faktörlerin etkileşimi söz konusu olmaktadır. Bu çok yönlü patogenez, tanısal süreçlerde ileri moleküler analizlerin kullanılmasını zorunlu kılmıştır. Son yıllarda klinik pratikte giderek daha sık kullanılan 41 gen ve üzerini içeren epilepsi panelleri, epileptik sendromların genetik kökenlerinin aydınlatılmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Genetik Temelli Epilepsilerin Klinik Dağılımı

Epilepsi olgularının yaklaşık %30-40’ında genetik mutasyonların doğrudan ya da dolaylı etkisi söz konusudur. Özellikle infantil dönemde başlayan ve anti-epileptik tedaviye direnç gösteren olguların altında sıklıkla monogenik mutasyonlar yer almaktadır. Genetik geçişli epilepsiler, çoğunlukla iyon kanal proteinlerini (örn. voltaj bağımlı sodyum/potasyum kanalları), sinaptik vezikül proteinlerini, nöronal gelişimi düzenleyen transkripsiyon faktörlerini veya metabolik yolları etkileyen enzimleri hedef alır.

Bu bağlamda, genetik test panelleri, heterojen fenotiplerin altında yatan moleküler etkenleri açığa çıkarmada son derece etkili bir yaklaşımdır.

41 Gen ve Üzeri Epilepsi Paneli: Kapsam ve Hedefler

Geniş çaplı epilepsi panelleri, epilepsi ile ilişkili olduğu literatürle desteklenmiş 41 ve daha fazla sayıda geni içeren, hedefe yönelik yeni nesil dizileme (NGS) testleridir. Bu panellerde yer alan genler, nöbet tipine, yaşa, EEG/MRG bulgularına göre özelleştirilerek seçilmekte ve genellikle aşağıdaki grupları kapsayacak biçimde çeşitlenmektedir:

·         Kanalopatilere neden olan genler

·         Gelişimsel ensefalopati ile ilişkili genler

·         Metabolik epilepsilere neden olan genler

·         Nöronal migrasyon ve sinaptik fonksiyon genleri

Klinik Uygulama Alanları

1. Erken ve Doğru Tanı

Tanının konulmasında klasik görüntüleme ve EEG ile elde edilemeyen veriler, genetik analiz sayesinde açığa çıkarılabilir. Özellikle yapısal beyin anomalisi olmayan, sendromik belirtiler taşıyan ya da ailesel öyküsü olan bireylerde genetik tanı, klinik karar sürecini etkiler.

2. Tedavi Yönlendirmesi ve İlaç Seçimi

Bazı genetik alt tiplerde spesifik ilaçlara aşırı duyarlılık ya da kontrendikasyon durumu bulunabilir. Örneğin, SCN1A mutasyonu taşıyan Dravet sendromlu hastalarda sodyum kanal blokerleri (örn. karbamazepin) nöbetleri şiddetlendirebilir. Bunun tersi olarak, SLC2A1 mutasyonunda ketojenik diyetin etkili olması gibi hedefe yönelik tedaviler de mevcuttur.

3. Aile Planlaması ve Genetik Danışmanlık

Otozomal dominant, resesif ya da X’e bağlı geçiş gösteren genetik epilepsilerde taşıyıcılık analizi ve prenatal tanı açısından panel sonuçları hayati önem taşır. Aileye yönelik genetik danışmanlık, yalnızca hasta birey için değil, gelecek nesiller için de koruyucu sağlık stratejileri geliştirilmesini sağlar.

4. Prognostik Değerlendirme

Bazı mutasyonlar agresif seyirli epileptik ensefalopatilerle, bazıları ise benign seyirli nöbet bozukluklarıyla ilişkilidir. Genetik analiz sayesinde hastanın uzun dönem prognozu hakkında daha kesin öngörülerde bulunmak mümkün olur.

Teknik Detaylar ve Yorumlama

Bu panellerde genler, hedefe yönelik primerler aracılığıyla yakalanmakta ve NGS platformlarında dizilenmektedir. Ortaya çıkan varyantlar, aşağıdaki kriterlere göre sınıflandırılmaktadır:

• Patolojik (P)
• Muhtemel patolojik (LP)
• Belirsiz anlamlı varyant (VUS)
• Muhtemelen benign
• Benign

Klinik anlam taşıyan varyantlar, genellikle Sanger sekanslama yöntemi ile doğrulanır. Belirsiz anlamlı varyantlar ise fenotip-genotip korelasyonu, aile taraması ve fonksiyonel analizler ile zaman içinde yeniden değerlendirilebilir.

Sınırlamalar

• VUS oranı, özellikle geniş panellerde yüksek olabilir. Klinik karar verirken yalnızca genetik sonuca değil, klinik bağlama da dikkat edilmelidir.
• Panel dışı varyantlar, intronik bölgelerde veya epigenetik düzeyde yer alabilir ve bu analizlerle saptanamaz.
• Yorumlama için deneyimli moleküler genetik uzmanları ve nörogenetik konseylerin varlığı önemlidir.

Epilepside Yeni Nesil Yaklaşımların Önemi