Genetik Perspektiften Prader-Willi Sendromu

Prader-Willi Sendromu (PWS), kromozomal bir anormallikten kaynaklanan nadir bir genetik bozukluktur. Hastalık; doğumdan itibaren düşük kas tonusu (hipotoni), beslenme güçlüğü, gelişimsel gecikmeler ve ilerleyen yaşlarda kontrolsüz iştah artışı (hiperfaji) gibi belirtilerle kendini gösterir. Prader-Willi Sendromu, çocukluk döneminde obeziteye, öğrenme güçlüklerine ve çeşitli endokrin bozukluklara yol açabilir.

Genetik Nedenleri

Prader-Willi Sendromu, 15. kromozomun paternal (baba kaynaklı) bölgesindeki genlerin işlev görememesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum genellikle aşağıdaki genetik mekanizmalardan biriyle meydana gelir:

• Paternal delesyon (yaklaşık %70): 15q11-q13 bölgesindeki baba kaynaklı genlerin silinmesi.
• Maternal uniparental disomi (yaklaşık %25): Çocuğun her iki 15. kromozom kolunu annesinden alması, babadan hiç genetik materyal almaması.
• İmprinting merkezi (IC) mutasyonları (%1-3): Genlerin hangi ebeveynden geldiğine göre aktif ya da pasif olmasını düzenleyen mekanizmalardaki hatalar.

Bu genetik kusurlar, PWS’ye özgü fizyolojik ve nörolojik bozuklukların temelini oluşturur.

Belirtiler ve Klinik Bulgular

Prader-Willi Sendromu'nun belirtileri, yaşa göre farklılık göstermekle birlikte hayat boyu devam eder:

Yenidoğan Dönemi

• Düşük doğum ağırlığı
• Hipotoni (gevşek kas yapısı)
• Emme güçlüğü
• Zayıf refleksler

Bebeklik ve Erken Çocukluk

• Gelişimsel gecikme (yürüme, konuşma)
• Küçük eller ve ayaklar
• Hipogonadizm (üreme organlarının yeterince gelişmemesi)
• Öğrenme güçlükleri

Geç Çocukluk ve Ergenlik

• Kontrolsüz iştah artışı (hiperfaji) ve obezite
• Zihinsel gelişim geriliği (hafif ila orta düzeyde)
• Davranışsal sorunlar (inatçılık, öfke nöbetleri)
• Uyku bozuklukları
• Kısa boy ve büyüme geriliği

Tanı Yöntemleri

PWS tanısı, klinik gözlemle şüphelenildikten sonra genetik testlerle doğrulanır. En sık kullanılan tanı yöntemleri şunlardır:

• DNA metilasyon analizi: PWS’nin genetik nedenlerinin tamamını saptayabilen yüksek duyarlılığa sahip testtir.
• FISH (Fluorescent In Situ Hybridization): Deletion varlığını gösterebilir.
• Mikroarray analizi: Kromozomal bölgelerdeki küçük delesyonları ve disomileri tespit eder.

Tanı genellikle yaşamın ilk yılında konur ve erken tanı tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.

Tedavi ve Yönetim

Prader-Willi Sendromu’nun henüz kesin bir tedavisi yoktur; ancak semptomlara yönelik kapsamlı bir yönetimle yaşam kalitesi artırılabilir:

1. Büyüme Hormonu Tedavisi

• Kas kütlesi artırılır, yağ birikimi azaltılır.
• Büyüme ve motor beceriler gelişir.
• Psikolojik gelişim desteklenir.

2. Beslenme ve Diyet Yönetimi

• Erken dönemde yüksek kalorili mamalarla beslenme desteklenirken,
• Hiperfaji başladığında düşük kalorili, yüksek lifli diyetlere geçilir.
• Sürekli gıda erişiminin sınırlandırılması gerekir.

3. Fizyoterapi ve Ergoterapi

• Kas tonusunu ve motor becerileri iyileştirmek için uygulanır.

4. Psikososyal Destek ve Eğitim

• Davranışsal sorunların kontrolü için bireysel terapi ve özel eğitim gereklidir.
• Ailelerin bilinçlendirilmesi ve sosyal destek büyük önem taşır.

5. Endokrinolojik Takip

• Hipogonadizm ve tiroid fonksiyon bozuklukları gibi hormonal dengesizlikler yakından izlenmeli ve gerekirse hormon replasman tedavisi uygulanmalıdır.

Yaşam Süresi ve Beklentiler

Geçmişte PWS’li bireyler çocukluk yaşlarında obeziteye bağlı komplikasyonlardan dolayı yaşamlarını kaybediyordu. Ancak erken tanı, disiplinli bakım, medikal takip ve davranışsal destekle günümüzde pek çok birey erişkin yaşlara ulaşmakta ve destekle günlük yaşamlarını sürdürebilmektedir.

Sonuç